1- Dharma-cakra-pravartana: Şîreta dînî a yekem, ku Gautama Buddha daye şagirtên xwe. Terîm, çar rastîyên bingehîn û heşt rêyan digre nava xwe. Wate, wan diguncîne.
2- Dharma: Di hînwerîya budîst de, perçeyên herî biçûk ku xwe digihînin hev û hebûnatîyê pêk dihînin re tê gotin. Li gor vê teorîyê hejmara dharmayan bêsînor e û dharma, perçeyên bêruh in. Li gor nêrîna budîzmê, hemû heyînên candar û bêcan, zinar û çiya, ji dharmayên biçûk pêk tên. Heyîn, xwiyabûna dharmayên biçûk e û dharma, ne mayende û bi berdewamî ye. Lê belê, pêk tê û dîsa, tune dibe û xuyanekek demkî ye.
3- Dianoia: Heke meriv bi nêrîneke giştî binasîne, wê demê meriv dikare bibêje ku di felsefeya yewnan a Serdema Pêşîn de, meleke û karwerîya (act, edim) ramînê ye. Di felsefeya Platonî de, zanîna (bilgi, knowledge) diskursîf a ku di navbera ‘doxa’ (bawerî, zen, qeneet) û ‘noesis’ê de ye. Di felsefeya Aristotales jî, çalakîya entelektuelî ye ku Aristotalesî, wê kiriye çend beşên mîna theoria, episteme, tekhne û phronesis’ê.
4- Didaktîk (didactics): 1- A ku derbarê perwerdehîyê de ye, a ku armanca wê perwerdehî ye. Bineşaxê perwerdehîyê a ku bala xwe dide rêgehên perwerdehîyê, teqdîk û hunera dayîna dersan û hîndekarîyê. 2- Di dîn û dînnasîyê (teology, teolojî) de şeklê perwerdehîyê a ku mijarên wê bingehên hînwerîya dînî û hêmanên bingehin yên hînwerîya dînî ne. tr: didaktik / fr: didactique / al: didaktik
5- Dikaiosyne: Di felsefeya Platonî de, rewşa dadmendîya pergala temamîya civakê û fazîleta adaletê. Li gor nêrîna Platon, rastî û dirustîya derûnî a ku li cem qral-feylesofan heye.
6- Rexneya Dînî (religious criticism): Rexneya ku dibêje dîn (ol) bi temamî îcadeke mirovî ye û loma jî, bingeheke wê a xwedayî û serxwezayî tune. Gelek ramanwerên xwedênenas, vê rexneyê bikar hanîne û bûyera dîn, red kirine. Cara yekem di dema Serdema Ronahîdarîyê a Yewnan de, ji aliyê sofîstan ve hatiye vegotin. tr: dinî eleştiri / fr: critique de la religion
7- Determînîzma Dînî (religious determinism): Bawerîya kifşîparêz a dînên yekxwedayî. Li gor vê nêrînê, ji berê ve û bi awayekî naguher, hemû tişt hatine kifşkirin. Meriv dikare bibêje ku ev nêrîn, encameke sîfetên Xwedê ye. Ew sîfet jî, hêza mitleq (hêza Xwedê heye û têra her tiştî dike) û zanîna mitleq (Xwedê, her tiştî dizane) e. Li gor vê yekê Xwedê, gerdûnê (alem) û temamîya mirovan xuliqandîye, qudreta wî têra her tiştî dike û bi her tiştê ku çêbûye û dê çêbibe, dizane. tr: dini determinizm / fr: determinisme religieux
8- Psîkolojîya Dînî (psychology of religion): Şaxê psîkolojîya ku ji hêla derûnî ve, xwe nêzî bûyera dîn dike. Ev bineşax li hest û heycana ku ji bo Xwedê û heyînê serxwazayî tê hîskirin, çêbûna (pêkhatin, derhatin) bawerîya dînî û faktorên ku rê didine vê yekê, vedikole. Li çalakîyên hişî (zind, mind) û tevgerên normal yên mirovî, di nav têkilîyeke dînî de vedikole. tr: din psikolojisi / fr: psychologie de la religion
9- Dissoi logoi: Ji têgiha ku ji bo pêşnîyarî û gotinên dualî yên ku li Yewnanîstana Antîk hatine bikar hanîn, re tê gotin. Bi vê gotinê xwestine ku bibêjin her tişt (mijar, problem) xwedîyê wesfeke dualî ye û gormirovîtîyek, derbasbar e.
10- Docta ignorantia: Têgiheke latinî ye û ji zanîna mirovî a ku derbarê Xwedê û afirandêr de heye, re tê gotin. Tê wateya, zanîna nezanan û yan jî, nezanîya zanyarî. Li gor vê nêrînê, mirov nikarin bi temamî bi Xwedê bizanibin, yan jî ew encax dikarin di çarçoveyeke sînordar de pê bizanibin.
Piştgirî jibo Philosophia Kurdî
 Xwedevanên hêja, dilsozên zarûzimanê kurdî. Bi rêya vê sepana Paypal’e, hûn jî dikarin piştgirîya xebatên malper û kovara Philosophia Kurdî bikin û mil bidin xebatên me. Perê ku hûn bexşê malperê dikin, bi tevahî dê ji bo geşkirina malperê û çapkirina kovarê were xerckirin. Em hêvî dikin Philosophia bi nivîskar û xwendeyên xwe bibe xwedî temenekî dûr û dirêj, bibe çiraxek di şevên tarî ên kurdan da, hawaê ramîna philosophic li ber dilê rêber, serek û kargerên kurdan şîrîn bike, da ku ew jî bikanibin mîna ên milletên bi rûmet karê xwe rast bikin. Philosophiaê bi xweşî bixwînin, jê ra binivîsin û mil bibin xebatên wê...
|
