Philosophia

Famila Zendiyn Pis

Raif Yaman

Le jihany gelek familyn zendian henen. Shyniyn van familan zhe azhalan ud zhe zendiyn be richek (root) pyk dehyten. Familyn zendian be khwiakerdena khwe, be lebetina khwe hatenen benav kerden. Nomune, zhe zendiyn be chechek ra famila  zendiyn be chechek, zhe zendiyn khwe khizhdeketen ra famila zendiyn reptil (reptile) hatie goten. Zhe zendiyn be pivaz ra famila  pivazy hatie goten. Ev famile zhi de nav khwe mal be mal zhe hev deqeten. Nomune, zhe azhalyn be chechek yn khwedi penjyn tuzh en ra mala posiky hatie goten. Merev khwedi chechek en. Be vy rastia khwe merev malek zhe malyn famila zendiyn be chechek en. Chend familyn zendian henen hemi be pivanyn zanina biologiay le mekteban dehyten hinkerden. Ly famileke heiest, porr kym dehytet zanin. Gelek merev ud zendiyn den zhe hebuna wy ud malyn wy haidar en, ly porrani nakhwazet le ser teshteki bebyzhet ya zhi beneviset. Hendek debyzheten tabu est. Hendek debyzheten xharam est. Hendek debyzheten goneh est. Honderry shyniyn mala merevan zhe zendiyn vy family deqetet. By goman wez qala famila zendiyn pis dekem. Mala pisan a vy family  mala pisterin a zendiyn pis est.

De vy nevisy da wez dekhwazem mala pisan a famila zendiyn pis ud kerdenyn wan yn be mala rendan, mala merevyn be rumet yn jihany, ud malyn zhe familyn den kerdenen hendeki be berferehi bedem zanin. Lazem est rendan khwe ydi be riyn zanesti khwe zhe kerdenyn mala pisan yn zhe daestyn (pandemies) qerrcar yn itihasic (historical) zhi wydater en, ud zhe gotenyn wan yn zhe bohtan ud derewyn by boni pyk dehyten beparyzeten. Chemki kheira tersy zhe merdeny ra tonne est. Charekerdena derdyn gran be zanina her aliyn wan derdan ud ditena charyn wan momkun debet, ne be gri ud gazendan.

Be pivanyn sociologia bekyr ud bykyr rastiyn mala pisan ud mala rendan dehyten zanin. Shyniyn van her do malan be sheklushemala khwe, be rabun ud runeshtena khwe, be khwarden ud vekhwardena khwe be hysani zhe hevuden nahyten jodakerden. Rendan ud pisan zhe gelek aliyn physic ve porr deminen hevuden. Ly be gian, lebetin, ramin ud kerdenyn khwe zhe hev joda debiten.

Shyniyn mala rendan be rendtia khwe, yn mala pisan be pisetia khwe dehyten zanin. By goman shyniyn mala pisan be physica khwe zhe bandaran (monkeys) byhter deminen merevan, ly be mezgy khwe y geni y be dekudolab, be kerdenyn khwe yn jelladane, be gendeliyn khwe, be genitia zmany khwe jodatia khwe be merev dedeten zanin. Gelek philosophyn zhe mala rendan be destyn jelladyn mala pisan hatenen coshten. Socrates y hellen, John Wycliffe y inglis, Menszury Xhallaj y fares, Shehabeddiny Sohreverdi y cord, Rene Descartes y frances ud gelekyn den tenha zhe ber co hendek rastiyn pisan haninen zmyn ud khwastenen wan be rendan bedeten naskerden be hawayn hovane hatenen coshten. Galileo Galilei y italian zhe bo giany khwe zhe desty jelladyn pisan azad beket nechar maie le dadgeha wan a zhe gheini dad, zanin, rasti, rendi ud khweshiy her tesht piroz bue, zhe rastia rast a zanesti ra derew, zhe derewa wan a by boni ra zhi rast bebyzhet. Be pisan philosophia be khwe goman est, derew est, weswese est, heft bela heft seri est, devyt de gelek wari da ry ly were gerten. Chemki philosophia be hinkerdena gelek riyn ramina philosophic merevan deket cerheldaryn le dezhi systemyn le ser himyn derew, nezanti ud cercondertiyn zhe ali pisan ve zhe bo khapandena rendan hatenen peida kerden. Dema merev le khwe vedearqelen zhiana khwesh a pisan a le ser nekhweshiyn zhiana rendan hati avakerden zhe boni da dehezhet. By goman ev zhi le xhasaby pisan nahyt.

Zhe dur ve merev necanet hew qas be hysani rendan ud pisan zhe hev joda beket. Be rora merev decanet gorg ud myshinan zhe hev derbekhet, ly necanet rendan pisan zhe hev derbekhet. Chemki mina gelek deryn wan chahvyn pisan ud chahvyn rendan mina hev en. Zhe dengyn wan zhi jodatia wan nahytet tygehishten. Chend vazhyn (words) wan ne ty da zaruzmanyn wan zhi mina yn rendan en. Behistena wan a dengan ud a rendan zhi porr deminet hev. Zhe ber vy sebeby zhe gohyn wan zhi jodatia wan nahytet tygehishten. Chykerdena wan a zarran zhi mina hev est. Ly de benav kerdena wy kerdena wan da jodatiek berbechahv bala merev dekeshinen. Rendan zhe a khwe ra debyzheten behevshabun, ly pisan debyzheten nihan, hendekyn wan debyzheten cottan. Be gotenek den be hev sha debiten, ly zendiyn pis dennen hev, decotten hev, tew hendek decorresinen hev. Gelekyn wan zhe bo vy kerdena khwe a sexi hevuden decozheten. Gelek jaran be vy kerdena khwe zhi zhe shyniyn malyn famila zendiyn be chechek joda debiten. By jelladyn mala pisan hich chyshideki zendian ta noca le derek jihany behevshabun le hemberi dozhmenyn khwe nekerdie chekek, be navy destdryzhi ud gelek lydanyn den yn hovane yn le ser organyn sexi peida nekerdenen ud be porrani be hawaeki periodic, yec jaran zhi be hawaeki ferdi pyk nehaninen. Famila zendiyn pis de vi wari da geleki be navudeng est.

Pisan zhi xsaini mina rendan debiten khwedi chylek. Rendan zhe pochukyn khwe ra debyzheten zarr, ly pisan debyzheten chylek. Jodatiek wan hema peshti zaina zhenyn wan khwia debet. Rendan zarryn khwe rend degehinen, ly pisan zarryn khwe pis degehinen. Rendan petyn khwe be shir mezen deketen. Pisan petyn khwe be shir ud zhahra zhe mezgyn khwe dawerevandenen singyn khwe mezen deketen.

Teshtyn rendan ud pisan zhe hev joda deketen rendi ud pisetia de honder mezg ud delyn wan da est. Del ud mezgyn rendan pak en Byhna gol ud colilkan zhy dehyt. Del ud mezgy pisan geni nen, zhy byhna merdar, byhna gu ud rykhy dehyt. Zendiyn pis zhe bo merevan bekhapinen porr jaran gol ud colilk ud rykh ud gu le nav hev dekhen, hendek goshty mordaryn geni zhi be ser da hur deketen ud van geshkan be hev ra dekelinen ud pashy parzun deketen, zhe ava vy tevlehevia khwe a pis byhnek pis a vesharti peida deketen. Be wy byhny mezgyn kymxsaqel ud cerconderan detevezinen. Be operationek ceri zhe corfam ud kymxsaqelan zendieki newe y be navy mankurt chydeketen. Wan be segyn khwe yn har yn do-neng aves deketen. Pashy? Pashy wan berdeden rendan. Mankurt mina tahzhiyn nychirvanan en. Zhe khwediyn khwe yn pis byhter dozhmenatia rendan deketen. Be gotenek den pisyn pisan be aszlyn khwe pis nen en, rend en. Mina beveryn be destiyn darin en. Mina cormyn daran en. Be cordmanjki  zhe van zendiyn pisterin yn chykerdi ra dosherme debyzheten. Dosherme gotenek cordki a zhe devşirme a torki dehyt. Porrania cargeryn pisan zhe van pisyn pisan en.

Pisyn pisan hew qas pis en, hew qas zsalem ud jellad en, gelek jaran khwediyn wan yn pis zhi zhe bo khwe zhe zsolma wan beparyzen zhe waryn khwe dereven waryn rendan ud khwe dehavyzheten bekhty wan. Pisyn zhe ber pisyn khwe revianen waryn rendan zhi dev zhe pisetia khwe a genetic bernaden. Her dema co forszet dekevet desty wan hema pisetia khwe nishan dedeten, rastia khwe a pis zhe del ud gian, de dev ud pozy khwe ra vederreshen. Be hemi organyn khwe yn berbechahv ud neberbechahv rastia khwe a characteristic nishani rendan dedeten.

Ters zhe bo pisan porr mohim est. Wyrektia wan zhe tersa wan est. De nav wan da tersonekyn mezenterin chahvsoryn mezenterin en. Romian zhe chahvsoran ra dictator ud tiran gotenen. Tersonek porr rend dezanen ters ud tersonektia khwe vebeshyren. Ev zendi wyrektia khwe be tersandena merevan ud zendiyn den yn rend khwedi deketen. Dekhwazen de seri da merevyn rend, hemi zendiyn rend her dem, le her dery zhe wan betersen, zhe wan vebejenneqen, da co pisan by berdest, by gholam, by bende, by carker ud pale neminen. Hawa, ry, rybaz ud chekyn pisan py rendan detersinen gelek en. Chekyn wan yek jaran zendi nen, yek jaran merdi nen, yek jaran rendyn cerconder en, yek jaran rastiyn sorushti nen, yek jaran hebun en, yek jaran nebun en, yek jaran berbechahv en, yek jaran neberbechahv en, yek jaran khweshi nen, yekjaran nekhweshi nen, yek jaran zhe familyn azhalan en, mar ud dumpeshk en, yek jaran zhe familyn daruber en, zhahr ud zoqqum en, yek kevverin en, yek jaran khaki nen, yek jaran resh, yek jaran spi nen.

Be pisan lazem est tersa de dely rendan da be zadrozhy (birthday) ra dest py beket. Peshti merdeny zhi be dozhehy dewam beket. Be a wan devyt rendan zhe her kesi ud her teshti betersen. Devyt zhen zhe hemsery khwe, zar zhe bavy khwe, brader ud khweng zhe kek ud xhakyn khwe, khwendecar zhe khwendedanyn khwe, carker zhe cardaryn khwe, leshker zhe fermandaryn khwe, dilyn zhe guardianyn khwe betersen. Disa be wan devyt merev le sheheran zhe police, le gondan zhe gendarmyn dewlety ud zhe beg ud aghan betersen. Be destur ud qanunyn wan hemwelati nechar est le her dery welyt zhe chekdaryn dewlety, le dadgehy zhe dadger ud dozgeran betersen. Be a wan lazem est rendan le cochan zhe segan, le choly zhe azhalyn cuvi betersen. Be anthropologyn wan devyt merev be rygeza (race) khwe zhe rygezyn den, be merdemti ud zhentia khwe a heterosexual zhe homosexuel ud bisexualan betersen. Be sociologyn wan devyt merev de nav gelly khwe da zhe hyl ud xsashiretyn (clan) joda, de nav mellety khwe da zhe melletyn den, le dewleta khwe zhe dewletyn den, le tagha khwe zhe jiranyn mala khwe betersen. Be theologyn wan khwedy ud peighemberan gotenen be dindartia khwe zhe dindaryn dinyn den, be medhheba zhe baweryn medhhebyn den, be tderiqata khwe zhe tderiqatyn den, be kitaba khwe a zhe kitabyn den yn piroz betersen, ya na hun dy de nav agery dozhehy da besheweten, de nav berf ud qeshay da beqeresen. Ly heker hun be van gotenan beketen, poshti merdeny porrania teshtyn le vy jihany zhe ber co xharam bunen hewe nekhwardenen ud venekhwardenen hun dy le beheshty dy tyra khwe bekhwen ud vebekhwen. Porrania kerdenyn zhe ber co goneh bunen hewe nekerdenen ud de dely hewe da manen hun dy le beheshty beketen. Be gelek zaniryn wan devyt rendan de khweshiy da zhe nekhweshiy, de nekhweshiy da zhe merdeny, peshti merdeny zhe zebaniyn dozhehy, be corti her dem le her dery zhe khwedy ud sheytin, ud zhe gelek hein ud neyinyn den yn zhe bo ev nevis dryzhter nebet me le vy dery qala wan nekerdie betersen. Tersin zhi goten est, zhy bebezden. De rastia khwe da merev zhe hebunyn rend, chy, bekyr, khwesh ud dadwer naterset, zhe del ud gian zhy xhaz deket. Merev zhe hebunyn be zhahr, zhe jelladan, zhe khwinia (killers), zhe derendan, zhe zsalemtia zsaleman, be corti zhe kerdenyn zendi ud nezendiyn pis detersen. Pisan vy rastiy zhe rendan vedeshyren. Chema co dema rendan zhe vy yeky tybegehizheten, zendiyn pis necanen le wan zsolmy beketen, necanen wan nekhwesh bekhen, mezgyn wan betevezinen, ud le ser nekhweshiyn wan yn derewin yn de rastiy da tonne nen zhianek be dely khwe bezhiten.

Nivy dawin y salyn 1980an bud. Wez zhe Ergheni be minibusy dechum Pirany. De ry da minibus khera bud. Wem hemi rywi zhy daketen. Le bon sia dareky runeshten. Merdemeki navsere y be ser pynjeh sali ra de khweshbyzha khwe da got “Ez homa ra nytersenna, ly ez dewlet ra tersenna; dewlet ishkenje kena.” Wy rozhy wez tygehishtem merev zhe hein ud neinyn rend naterset, ly merev zhe heinyn pis deterset, chemki hew zsalem en; be zsolma khwe giany merev deyshinen. Xhaqqy mezsluman heiest zhe zsaleman betersen. Zsalem zhe pisan ud pisyn pisan en. Hew zhi zhe tygehishten, zanin, zaneti ud dada rendan detersen. Zhe ber co hew khwe be khwarden ud vekhwardena berhemyn zhe tokhemy khwe y tynegehishten, nezanti, khwenezanti ud bydadia le nav rendan reshanden  khwedi deketen. Wy rozhy wez tygehishtem chema pisan hew qas zhe zanin ud tygehishtena rendan detersen.

Ters dozhmen est. Wyrekti dost est. Tersonek neyar en. Wyrek yar en. Be qerar en. Khwezan en. Zhe rastia zhiany tydegehyn. Be tygehishten ud zaniny tersa tersoneky pisan zhe cery khwe dehavyzheten. Qereqolyn pisan zhe bo tersandena wan de mezgyn wan da ava kerdenen heldeweshinen. Be erdy ra yek deketen. Be helweshandena wan qereqolan ra mezgy khwe azad deketen. By goman ev zhi khwedi berdyleky est. Le jihanek cargertia pisan a le ser tersandena rendan berdewam est, zhian hysan nen est. Disa zhi ev nahytet wy many co devyt rendan le ber pisan ceri betewinen. Rendan zhe bo rozheky be pysh da dawiy systema berdewam a pisan behinen cary khwe rozh be rozh rendter ud khortter deketen.

Pisan derewcar ud gendel en. Zhe derew ud khapandeny porr xhaz deketen. Be ria derewan mezgyn rendan detevezinen. Wan dekhapinen. Zhe pisan ki porrter derewan beket ud rendan bekhapinet, nemaze rendan pis beket ud be wan bedet bawerkerden co hew zhe qalubelay zhe pisan bunen, ya zhi hich nebet py bedet qebulkerden co hew pisyn be aszlyn khwe zhe rendan en, zhe ali cargertia pisan ve dehyten pirozkerden. Hew decanet bebet mezeny hemi zendiyn le wary de bon desty khwe da, ud be pisyn mina khwe ra cargeria wary khwe beket. Le wary pisan, derew rasti est, rasti derew est, khapandena zendiyn rend politica est, politica khapanden est. Zendiyn zhe rastiy ra rasti, zhe derewy ra derew bebyzheten, ud be vy zhi nesekenen systema le ser derewcarti, khapanden, sekhtecarti ud pisetiy behinen zmyn, rendan zhe zsolma pisan beparyzen, le dezhi kerden, goten, khwenden, system, dermanyn zhahri, carkhanyn chekyn zendicozh ud hemi riyn den yn technologic ud mediatic yn zendiyn pis py mezgyn rendan detevezinen car beketen by goman dozhmenyn cereke pisan en. Be her hawai coshtena van rendan a mezgi, giani ud bedeni cary cerekey y carger ud arteshyn pisan est.

Systema khwendena pisan zhe hinbun ud hinkerdena ry ud rybazyn zhianek khweshter, chyter ud rendter a zhe hemi zendian ra porrter zhe bo rendan zhe zhianek wakino by par beminen, ud tenha pisan bebiten khwedi zhianek be dely khwe le ser car est. Zhe khwendena beri mekteby ta universityn pisan hemi saziyn khwendeny zhe bo berdewamtia systema wan a pis est. Hincar, khwendedan ud professoryn wan be zaneti rastian vedeshyren. Her yek zhe bo be kyri systema khwendena pis behyt be hezaran ruperr kitabyn tezhe derew denevisen. Heker be shasheti chend merevyn rend zhe nav wan derbekeven ud rastian benevisen ya zhi bebyzheten, hema tyvededetenl. Dechiten le dadgehyn dada pis wan gli deketen. Le be dadger ud dozgeryn khwe yn pis wan jeza deketen. Le ishkenjekhanan ud bendikhanan be jelladyn systemy ly dedeten. Zhe wan dekhwazen dev zhe zaniny ud ria zanesti berbedeten. Ly gefyn coshteny dekhwen. Dema le ber vina rendan be ser nakeven be khwiniyn khwe yn pis wan decozheten. Dema nacozheten, be a zhe coshteny byhter ra ru be ru dehylen. Hemi khweshiyn zhiany ly xharam deketen.

Systema khwendena pis mina co zhe navy wy zhi be hawaeki berbechahv dehytet khwiakerden, zhe bo dely merev lehevbekhet, zhe bo merev khwin veberreshet che zhe destan dehyyt deket. Be systema khwendena pisan, khwenden ud hinbuna rastian gonehyn mezen en. Jezay wan gran est. Pisan zhe hinbun ud hinkerdena rastian biz deketen. Zhe kesyn be zaneti rastian dekhwinen ud ria zanesti a de henjamy da dawiy le systema pisan dehinen be dary zory dekhwazen dev zhe khwendeny berbedeten.

Be zendiyn pis, zanin kewara kherabian est. Ria zanesti ria bedbekhtiy est, ria kherabiy est, ria le dezhi din ud medhheban est, ria dozhmenatia khwedy est. Coshten ud brindarkerdena zaniaryn be rumet ferdz est. Le wan xharamkerdena khweshiyn zhiany zhi sonnet est. Hovitiyn nehaninen cery zaniaran neheshtenen. Zhe ber co zhe bo pisan her tesht zhe bo serdestia pisetian est, zanin zhi xhatta be kyri pisetian behyt decanet bezhit. Systema khwendena wan zhi le ser vi bongehi est.

De systema khwendena zendiyn pis da khwendena kitabyn piroz khwedi derejeek bolend est. Zhe porrania merevan dekhwazen wan kitaban be zaruzmany khwe y maderi nekhwinen. Chemki nakhwazen rendan rasti ud rendiyn de wan kitaban da hin bebiten, bezanebiten ud be ria wan zhi zendian zhe zsolma zendiyn pis haidar beketen ud dawiy le systema wan behinen.

Pisan dekhwazen be rendan bedeten qebulkerden co tynegehishten tygehishten est, nezaneti zaneti est, khwenezanti khwezaneti est, kymaqelti beaqelti est, corfamti fameti est, zhireti khyveti est, khwespartena pisan khweparasten est. Merev decanet vy goteny wakino zhi debyzhet, tygehishten tynegehishten est, zaneti nezaneti est, khwenezaneti khwezaneti est, beaqelti kymaqelti est, fameti corfamti est, khyveti zhireti est. Zhe vy zhi merev rend tydegehizhe co vazhay nerastiy vazhay nerastiy est, rasti nen est.

Khwin de zhiana de zhiana pisan da khwedi hyzhahiek merdcozhane est. Zhe bo wan zhian be khwiny dest pydeket, be khwiny dewam deket ud be khwiny be dawi debet. Be baweria wan che debet bera bebet, teshty be khwiny dest py neket hyzha nen est. Be bir ud baweriyn wan vekhwardena khwiny merev wyrek deket. Gava azhaleki serzhydeketen, telia khwe de khwina wi da deketen ud le xsania merevyn derdora khwe dekhen. Dema zheny dehinen, lazem est sheva pyshin a be zhena khwe ra khwiny bebinen. Heker khwiny nebinen, ev dehytet wy many co kechek be rumet nebue. De rewshyn weha da yek jaran wy vedegerrinen mala bavy.

Alyn pisan be khwina sor debiten. Sinoryn welaty wan be khwiny dehyten diarkerden. Dema sond dekhwen debyzheten, be del, be gian be khwin wem be te ra nen. Hendekyn wan tenha be vekhwardena khwiny dezhin. De tamaryn wan da khwina piroz deherreket. Be wan, derewa mezenterin a biologiay vargikerdena (classification) khwiny est. Chemki de nav wan groupyn khwiny da groupek be navy khwina piroz tonne est. Zendiyn pis probleman be rezhandena khwiny, be coshteny chare deketen. Lehevhatenyn wan zhi mina jengyn wan khwini nen. De jengyn khwe da khwina merevan derezhinen, de ashetiyn khwe da khwina azhalan derezhinen. Rezhandena khwiny zhe bo wan kerdenk piroz est. Zhe kesyn khwe yn bykyr ra debyzheten khwinxharam est, zhe pisterinyn khwe ra debyzheten by khwin est, yek jaran zhi debyzheten be khwina wi da mistenen, ly zhe kesyn be dely khwe ra debyzheten khwinshirin est, khwinhengevin est, khwinshekerin est…

Be her qewmeki zendiyn pis khwina wi be ser khwina hemi qewmyn den ra est. Be baweria wan herrekandena khwiny delila berbechahvterin a qehremantiy est. De nav khwiny da gevezanden, gola khwiny, de khwina khwe da kheneqanden, khwin dawerivie chahvan zhe gotenyn wan yn le ser khwiny tenha chendek en. Szefeteki pisan zhi khwini est. Be khwinitia khwe be navudeng en. Zhe bo wan khwin her tesht est, her tesht khwin est. De literatura wan da lehevkhesten lehevhaten est, lehevhaten lehevkhesten est. Jeng pikerdesh est, pikerdesh jeng est.

Hezhmara yek de zhiana zendiyn pis da hezhmara hyzhaterin est. De philosophia pisan da hezhmara yek hezhmarek piroz est. Be baweria wan rasti yek est, rygez yek est, zman yek est, zar yek est, khwedy yek est, peighember yek est, din yek est, medhheb yek est, kitab yek est, zhian yek est, merden yek est, dozheh yek est, behesht yek est, gorn yek yek est, al yek est, gerdun yek est, jihan yek est, planet yek est, war yek est, dewlet yek est, parti yek est, cerek yek est, ideologia yek est, zayend yek est, raman yek est, philosophia yek est, system yek est, ria rast yek est, ria shash yek est, alphabet yek est, sheikh yek est, agha yek est, beg yek est, efendi yek est, pere yek est, pul yek est, yek her tesht est, her tesht yek est. By goman ev zhi derewek mezen a pisan est. Mina hemi derewyn wan, ev zhi zhe bo khapandena rendan est. De rastia khwe da ev theshtyn zendiyn pis debyzheten yek est, yek zhi ne yek est.

Pisan her dem, le her dery qala rumet, sheref, namus ud din deketen, ly le jihany zendiyn zhe wan byhter zhe rumet, sheref ud namusy by par manen xhatta inrozh nehatenen diten ud ne zhi hatenen behisten. Zendiyn pis che qas pesny teshteki bedeten, hun bezanebiten hew tesht hew qas le gel wan tonne est. Chiy wan tonne bet, mina co hew dy wan heiest qal deketen. Pis pesnyn che ud ky bedeten, hun bezanebiten hew zhe wan tesht ud kesan by par en.

Pisan her dem le her dery zhe bynamustiy gli ud gazendan deketen. Pesnyn ekhlaqy rend dedeten. Be statistickyn zhe itihasa (history) zendian, be qasi pisan zendiyn den y de ria tersi dina khwe da dechiten, zhe kitabyn piroz, zhe gotenyn peighemberan, zhe gotenyn qenj yn imamyn medhheban, zhe kerden ud gotenyn hendek sheikhyn be rumet, zhe goten ud kerdenyn philosoph, sociolog ud zaniaryn hyzha ud zhyhati dur en ud zhe her teshtyn merev py debiten merev ud zhe zendiyn den yn xsalema azhalan joda debiten zhianek hew qas dur dezhiten tonne nen. Chahvyn zendiyn pis henen, ly rendian nabinen, gohyn wan henen, ly dengyn khwesh nabehisen, de ceryn wan da teshteki demine mezg heiest, ly byhna gu zhy dehyt. Byhna mizy zhy dehyt. Teshteki zhe gu geniter, zhe zhahra coremaran kherabter, zhe teshty co heri porr dely merev lehevdekhet ud merev vederreshine pister est.

Pisan ne be chahvyn cery khwe, ly be navrana khwe le jihany ud le rend ud rendiyn wy denehyren. Zhe ber vy sebeby, zhe bery da zhe bo wan dehytet goten co xhashy wan de navrana wan da est. Dema kiry wan radebiten ud ager dekeve conyn wan, xhashy wan dechet, zhe khwe dechiten, teshtyn nehati diten ud nehati behisten dehinen ceryn hev ud ceryn zendiyn deri khwe. Dindaryn wan yn behevshabun ud zhiana hemceritiy le khwe xharam kerdenen zhi hew qas bazdanen ser hev, bon erdy bakhchyn hendek kenisan be merdiyn potekyn zhe ber zhenyn mina khwe dindar berdenen tezhe kerdenen. Le gelek coursyn khwendena kitaba piroz gelek khoje bazdanen ser khwendevanyn khwe yn zarr, malek ly shewetandenen. Sheikhyn hendek tderiqatan be navy “badekerdeny” moridyn khwe yn nenihaben conyn wan neheshtenen.

Sheikhyn hendek tderiqatan kiryn khwe be moridan danen pachikerden (ramusanden). Zhe van tderiqatan ra Tderiqata Badekerdeny ud Tderiqata Kirmachan zhi dehytet goten. Joanmerdyn pisan yn corr ud kechyn khwe yn be khwastena dely khwe be hev ra gerrianen, be hev shad bunen by pers ud bersiv decozheten be khwe zhe kerkhanan dernakeven. Le pei kech ud zheny khelky degerren, dema forsety debinen zhi hema bazdedeten ser. Ne co nezanen, porr rend dezanen hew zhen ud kech hemi mina yn wan be khwe khwedi bapir, bav, bra, merd (myr), ap ud dai (khal) nen. Zhe ber co be navrana khwe le jihany ud le hyzhahiyn zendian denehyren ud be cery kiry khwe ud her do conyn zhe navrana khwe wan heldesenginen rastian nabinen dehytet goten. Be rasti ne co nabinen, porr khwesh debinen, ly mina co nabinen deketen. Zhe bo rendan navran mina gelek parchyn bedeny ne de ser her teshti ra est, ne zhi de bon her teshti ra est. Zhe bo pisan, navran hem her tesht est, hem zhi teshtek nen est.

Pisan rygezperest, fascist, dictator, jihadist ud terrorist en. Shyniyn her malek famila zendiyn pis bawer deket co rygeza wan be ser hemi rygezan ra est, mellety wan be ser hemi melletan ra est, dina wan be ser hemi dinan ra est, medhheba wan be ser hemi medhheban ra est, tderiqata wan be ser hemi tderiaqatan ra est, nyryn wan be ser hemi nyran ra, myyn wan be ser hemi myan ra nen. Be a wan zhe qalubelay da hew her dem le her dery begyn jihany bunen. Jihan zhe bo wan heiest. Hemi zar ud zmanyn jihany zhe zmany wan chybunen. Be a wan zendiyn pyshin yn le ser erdy hew bunen. Che qas peighember hebunen hemi zhe wan bunen. Dekhwazen van derewyn khwe yn by boni be ria systemyn khwe yn fascist, dictator, jihadist ud gelek hawayn den yn terroristiy be her kesi bedeten qebulkerden. Zhianek zhe her ali ve berbad be porrania khwe ud hemi zendiyn deri khwe dedeten zhianden. Zhe hemian dekhwazen bebyzheten hew le beheshta jihany dezhin.

Pisan zhe rastgoan xhaz naketen. Rastgoan be dozhmenati, khainti ud bykhwintiy sujdar deketen. Coshten zhi ty da teshtyn naminen dehinen cery wan ud meriyn wan. Dema rasti zendiyn shyniyn malyn den yn pisan yn be lehevkhesteny py necanen dehyten hema debiten segyn wan ud khizhi dozhmenyn wan deketen. Be deleki khwesh le ber deryn wan dereyn. Hemi malyn pisan zhe yn bon khwe ra jellad en, ly zhe yn be ser khwe ra bende ud berdest en. Be gotenek den zhe yn de bon khwe ra shyr ud gorg en, ly zhe yn de ser khwe ra posik ud seg en; be her teshtyn beden ud giany khwe berdestyn khwediyn khwe nen. De literatura wan a asiatic da zhe van ra mankurt zhi dehytet goten.

Pisan zhe coshteny, brindarkerdeny, belavkerdena deastyn nekhweshian ud zhe  her haway berhemyn merdeny xhaz deketen. Sporta be navy nychirvanti de nav pisan da be navudeng est. By goman hemi zendi be khwardena zendian dezhin, ly pisan ne tenha zhe bo berdewamtia zhiana khwe zendian decozheten, be porrani zhe bo shadia khwe wan decozheten. Pisan be coshtena zendian shad debiten. Zhe bo wan coshten ud brindarkerdena zendian chalakiek sportiv est. Pisan zhe her hawayn merdiyn zendiyn rend xhaz deketen. Be wan rendyn bekyr rendyn merdi nen.

Henjam, rozha malyn rendan cargertia jihany zhe destyn pisan gerten, zendian ydi khweshia khwe le ser khweshia hev ava kerden, dawi le khweshia le  ser nekhweshian a dema pisan hanin, ewy hemi malyn rendan le jihany ruy khweshiy bebinen. Wy rozhy ewy rhozh, ala rastin a jihany, le ser her bohostek akha jihany be khweshi helbehyt. Wy rozhy ewy rhozh ydi zhe bo hemi zendian be rora zhe rhozhhelat bolend bebet ud le rhozhava bechet ava. Wy rozhy ewy behytet tygehishten co le jihany tenha do chyshid merev hebunen; merevyn rend ud merevyn pis. Yn den zhe chirroc ud chirvanokyn shevyn dryzh yn zevestany py ve ne teshteki den bunen…

  • Raif Yaman
  • raifaryan@gmail.com
  • 25.10.2023
  • Di Hejmara Pêncan a Philosophiaê da hatiye weşandin. 


Piştgirî jibo Philosophia Kurdî
PayPal Xwedevanên hêja, dilsozên zarûzimanê kurdî. Bi rêya vê sepana Paypal’e, hûn jî dikarin piştgirîya xebatên malper û kovara Philosophia Kurdî bikin û mil bidin xebatên me. Perê ku hûn bexşê malperê dikin, bi tevahî dê ji bo geşkirina malperê û çapkirina kovarê were xerckirin. Em hêvî dikin Philosophia bi nivîskar û xwendeyên xwe bibe xwedî temenekî dûr û dirêj, bibe çiraxek di şevên tarî ên kurdan da, hawaê ramîna philosophic li ber dilê rêber, serek û kargerên kurdan şîrîn bike, da ku ew jî bikanibin mîna ên milletên bi rûmet karê xwe rast bikin. Philosophiaê bi xweşî bixwînin, jê ra binivîsin û mil bibin xebatên wê...

Gotarên Têkildar

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button